1. Yêu cầu về
địa điểm xây dựng nhà nhân giống nấm
Nhà nhân
giống nấm đặt ở nơi:
- Cách xa các
nguồn gây bệnh như: cống rãnh, bãi rác thải, chuồng trại chăn nuôi, phế thải
trồng nấm...;
- Cách xa các
nơi có nhiều bụi bặm như nhà máy xay xát, nhà máy chế biến nông sản, nhà
máy cưa xẻ gỗ.;
- Không ở
những vùng đất trũng, ẩm ướt vì dễ phát sinh mầm bệnh;
- Có nguồn
nước và không khí không bị ô nhiễm, có hệ thống điện ổn định.
2. Yêu cầu về
kết cấu đối với nhà nhân giống nấm
2.1.
Phòng pha chế môi trường
Phòng pha chế
môi trường dùng để rửa, sấy các dụng cụ; xử lý, pha chế và thanh trùng môi
trường để nhân giống phải bảo đảm các yêu cầu sau:
- Phải được
xây kiên cố, sạch sẽ;
- Có diện
tích tương đối rộng rãi, thông thoáng tiện cho việc đi lại, thao tác trong khi
làm việc;
- Có hệ thống
điện nước đầy đủ, an toàn; có đường thoát nước tốt.
2.2. Phòng
đệm, phòng cấy giống nấm
* Phòng đệm: dùng
chứa môi trường sau khi đã khử trùng, cần bảo đảm:
- Kiên cố,
sạch sẽ, kín nhưng thông thoáng;
- Vô trùng;
- Càng ít cửa
ra vào, cửa sổ càng tốt, đầy đủ ánh sáng.
* Phòng cấy
giống nấm: dùng để nhân giống và cấy chuyền giống nấm các cấp. Phòng cấy
giống thường đặt trong phòng đệm, cần bảo đảm yêu cầu:
- Có cửa lùa
lệch với vị trí cửa của phòng đệm;
- Có thể lắp
hệ thống kính hoặc áp gạch men xung quanh;
- Lắp đặt hệ
thống quạt thông gió, máy điều hoà nhiệt độ;
- Có hệ thống
đèn tử ngoại đảm bảo vô trùng cho phòng khi cần.
2.3. Phòng
nuôi sợi
Phòng nuôi
sợi dùng cho việc nuôi sợi giống nấm, cần bảo đảm yêu cầu:
- Được bố trí
liên thông với phòng cấy giống;
- Phải kiên
cố, sạch sẽ, thoáng khí, không cần ánh sáng;
- Có lắp đặt
hệ thống máy điều hoà, quạt thông gió;
- Mỗi phòng
dùng để nuôi một loại giống nấm riêng;
- Trong phòng
có các giàn kệ để xếp giống nấm các cấp.
2.4. Khử
trùng, vệ sinh nhà nhân giống nấm
2.4.1. Các loại hóa chất dùng để khử trùng
a. Formol (formalin)
- Formol là
một loại hóa chất ở dạng lỏng, không màu, có mùi hắc khó chịu, bay hơi trong
điều kiện thường.
- Formol rất
độc, có khả năng tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh.
- Thường được
sử dụng để khử trùng nhà xưởng nhân giống và nuôi trồng nấm.
 |
| Formol |
b. Amoniac (NH3)
- Amoniac là
loại hóa chất có mùi khai dùng để trung hoà formol sau khi sử dụng fo trùng môi
trường.
- Thường sử
dụng amoniac dưới dạng c đậm đặc là amôn (NH4OH).
c. Lưu huỳnh (S)
- Lưu huỳnh
là một chất rắn xốp màu vàng nhạt, có mùi khó chịu (mùi trứng ung: mùi đặc
trưng của H2S), khi đốt cháy tạo ra ngọn lửa màu xanh lam và tỏa ra
khí dioxit lưu huỳnh (SO2), khí này rất độc.
- Vì vậy, lưu
huỳnh được dùng để khử trùng môi trường nhà xưởng nhân giống nấm.
2.4.2. Tiến hành khử trùng nhà nhân giống
Bước 1. Vệ
sinh nhà nhân giống
- Quét sạch
bụi rác trong các phòng nhân giống;
- Lau sạch
các cửa phòng cùng các thiết bị, dụng cụ có trong phòng bằng khăn ướt;
- Lau sạch
bụi bẩn trên tường và nền nhà bằng nước sạch;
- Làm khô
nước trong các phòng.
Bước 2. Chuẩn
bị hoá chất, dụng cụ để khử trùng
- Hoá chất:
formol đậm đặc, amoniac (NH3) đậm đặc, bột lưu huỳnh.
- Dụng cụ:
đĩa sứ, đồng hồ, xẻng, cào sắt, dao rựa, chổi quét.
- Bảo hộ lao
động: quần áo bảo hộ, khẩu trang, mặt nạ phòng độc, ủng, găng tay su...
Bước 3. Khử
trùng
* Khử
trùng bằng formol
- Kiểm tra và
bịt kín các chỗ hở của phòng;
- Mang bảo hộ
lao động đầy đủ;
- Đặt các đĩa
sứ vào các vị trí khác nhau trong phòng, tuỳ diện tích phòng mà ta bố trí số
lượng các đĩa nhiều hay ít;
- Tiến hành
đổ formol đậm đặc vào các đĩa (tuỳ thuộc và diện tích phòng, số đĩa trong
phòng) với lượng thích hợp;
- Ra khỏi
phòng và đóng kín cửa phòng;
- Để formol bốc hơi tự do
trong thời gian 48giờ;
- Thu gom
lượng formol còn thừa trong đĩa (nếu còn) ;
- Tiến hành
đổ dung dịch NH3 đậm đặc vào trong các đĩa cho bay hơi để trung
hoà môi trường trong thời gian 24 giờ ;
- Thu dọn các
đĩa và đưa ra khỏi phòng.
* Khử
trùng bằng bột lưu huỳnh
- Kiểm tra và
bịt kín các chỗ hở của phòng;
- Mang bảo hộ
lao động đầy đủ;
- Đặt các đĩa
sứ vào các vị trí khác nhau trong phòng, tuỳ diện tích phòng mà ta bố trí số
lượng các đĩa nhiều hay ít;
- Tiến hành
đổ bột lưu huỳnh vào các đĩa (tuỳ thuộc và diện tích phòng, số đĩa trong phòng)
với lượng thích hợp;
- Tiến hành
đốt bột lưu huỳnh trong phòng;
- Ra khỏi
phòng và đóng kín cửa phòng;
- Sau khi đốt
cháy hết lưu huỳnh vào phòng thu gom các đĩa đưa ra ngoài;
- Đợi sau 24
- 48 giờ mới được vào phòng làm việc.
* Chú ý khi
khử trùng bằng formol, bột lưu huỳnh:
Các hoá chất
dùng để khử trùng rất độc đối với cơ thể người do vậy trong quá trình thao tác
cần phải:
- Mang đầy đủ
bảo hộ lao động: mũ trùm đầu, khẩu trang, găng tay, quần áo khử trùng, ủng,
kính mắt... ;
- Thao tác
nhanh gọn, tránh làm vung vãi hoá chất ra ngoài;
- Các hoá
chất thừa sau khi thu gom phải để vào đúng nơi quy định;
- Không được
ra, vào phòng trong thời gian thực hiện khử trùng.
3. Thiết bị, dụng cụ chuyên dùng
để nhân giống nấm
3.1. Thiết
bị, dụng cụ chuyên dùng pha chế môi trường
 |
| Nồi áp suất |
a. Nồi hấp vô trùng
- Dùng
để hấp khử trùng môi trường nhân giống nấm, dụng cụ cấy và các cơ chất nuôi cấy
nấm.
- Có 2
loại nồi hấp vô trùng: nồi áp suất nhỏ hoặc nồi autoclave
b. Tủ sấy dụng cụ
- Dùng
để sấy khô và khử trùng các dụng cụ nuôi cấy giống nấm nhờ tác dụng sức nóng
khô do máy tạo ra tiêu diệt hoàn toàn vi sinh vật.
- Cách vận
hành tủ sấy:
Bước 1: Kiểm
tra nguồn điện, bật công tắc điện vào tủ
Bước 2: xếp
các dụng cụ khử trùng vào tủ sấy
Bước 3: Bật
công tắc để tủ hoạt động
Bước 4: Xoay
các núm để điều chỉnh kim chỉ trên đồng hồ nhiệt độ và kim chỉ trên đồng hồ
thời gian tới các chỉ số mong muốn.
Quá trình sấy
sẽ được duy trì nhờ bộ phận điều khiển tự động và kết thúc cũng được bộ phận
điều khiển tự động ngắt nguồn điện, khi nhiệt độ hạ xuống 600C mới
được mở tủ lấy dụng cụ ra.
* Lưu ý khi
sử dụng tủ sấy:
- Tránh mở tủ
lấy dụng cụ khi nhiệt độ tủ còn đang ở mức cao sẽ làm các dụng cụ thuỷ tinh vỡ
do thay đổi nhiệt độ đột ngột;
- Đặt tủ nơi
cao ráo, bằng phẳng; nơi có nguồn điện có độ ổn định liên tục, không đặt tủ gần
nơi có vật dễ cháy nổ như bình ga, hoá chất dễ cháy.. .Không dùng chất tẩy rửa
mạnh để lau chùi, rút phích cắm điện ra trước khi vệ sinh tủ.
c. Bếp nấu môi trường
- Dùng để nấu
môi trường nhân giống.
- Có thể dùng
bếp than củi hoặc bếp ga.
Đối với những
quy mô sản xuất lớn thường trang bị hệ thống nồi luộc sử dụng hơi từ hệ thống
nồi hơi
d. Nồi nấu môi trường
- Dùng để nấu
môi trường, giá thể làm giống nấm.
- Nồi
được làm bằng nhôm hoặc gang, inox, tuỳ thuộc vào lượng môi trường mà ta chọn
nồi nấu có thể tích thích hợp.
e. Cân
- Dùng
để cân hoá chất, nguyên liệu trong quá trình làm môi trường nhân giống nấm.
- Chú ý
khi sử dụng cân:
+ Đặt cân lên
mặt phẳng thăng bằng;
+ Vặn nút
điều chỉnh để kim chỉ đúng số 0;
+ Không cân
vượt quá giới hạn khối lượng cân cho phép của cân;
+ Vệ sinh cân
sạch sẽ sau khi cân.
f. Một số thiết bị, dụng cụ khác
* Giấy đo pH
- Dùng để đo
pH môi trường nuôi cấy và nhân giống, đo độ pH của nước.
- Là dụng cụ
đo pH đơn giản nhất, dễ áp dụng và cho kết quả khá chính xác.
* Ẩm kế: dùng
để đo độ ẩm môi trường nhân giống.
* Bình tam
giác
- Dùng
để chứa môi trường thạch nhân giống nấm thường sử dụng cho nhân giống gốc,
giống cấp 1.
- Chú ý:
bình tam giác được làm bằng thuỷ tinh nên rất dễ vỡ do vậy cần phải nhẹ nhàng
tránh va đập.
* Ông nghiệm,
giá để ống nghiệm
- Ông
nghiệm: dùng để chứa môi trường thạch nhân giống và giống cấp I.
- Giá để
ống nghiệm dùng để giữ các ống nghiệm, giá thường làm bằng nhôm hoặc gỗ có các
khoang lỗ vừa với ống nghiệm.
* Ống đong:
dùng để đong môi trường với thể tích chính xác.
* Phễu đong:
dùng để phân phối môi trường thạch vào ống nghiệm, bình tam giác, chai thuỷ
tinh dễ dàng hơn, thường làm bằng thuỷ tinh hoặc nhôm.
* Các dụng cụ
khác: Rổ nhựa, lưới lọc, thau nhựa, đũa khấy... để phục vụ cho việc pha chế môi
trường nhân giống.
3.2. Thiết
bị, dụng cụ chuyên dùng để cấy giống nấm
a. Tủ cấy giống
- Dùng
để thực hiện nhân giống và giúp cho việc cấy chuyền ít nhiễm tạp hơn.
- Tủ có
dạng hộp, bao quanh là kính trong hoặc inox, có một cửa kính trong để tiện
trong việc thao tác cấy chuyền và khử trùng kính.
b. Bộ dụng cụ cấy giống: bao gồm
- Khay, đĩa,
dao mổ;
- Que cấy đầu
nhọn hoặc đầu bẹp: được làm bằng inox;
- Kéo, kẹp,
đèn cồn.
c. Máy điều hoà nhiệt độ
Dùng để điều
hoà nhiệt độ trong phòng cấy và duy trì phòng cấy luôn khô thoáng và thỏa mái
khi tiến hành thao tác cấy giống.
d. Quạt thông gió
Làm cho không
khí trong phòng khô, thoáng, mát.
3.3. Thiết
bị, dụng cụ chuyên dùng để nuôi sợi và bảo quản giống nấm
a. Máy điều hoà nhiệt độ: Dùng để duy trì nhiệt độ cần
thiết cho việc nuôi sợi giống nấm.
b. Tủ lạnh hoặc tủ mát
Dùng để bảo
quản giống gốc hoặc giống cấp I, II và bảo quản các loại hoá chất dùng cho pha
chế môi trường.
c. Tủ ấm
Dùng để nuôi
sợi giống và kiểm tra độ vô trùng của môi trường trước khi sử dụng để nhân
giống.
d. Giàn giá nhiều tầng
- Dùng để xếp
các chai hoặc túi giống trong thời gian nuôi sợi nhằm tiết kiệm diện tích.
- Giàn giá
được làm bằng nhôm hoặc sắt. Chiều rộng 0,5m, chiều dài 2m, chiều cao 2,2 -
2,5m, thiết kế thành nhiều tầng mỗi tầng cách nhau 30 - 40cm.
e. Xe đẩy
Dùng để
chuyển môi trường đến phòng cấy và chuyển các túi giống nấm vào phòng nuôi sợi
3.4.
Vệ sinh các thiết bị, dụng cụ dùng trong nhân giống nấm
- Bộ dụng cụ
cấy giống, các thiết bị thủy tinh (ống nghiệm, bình tam giác) cần phải được vô
trùng (sấy trong tủ sấy ở nhiệt độ 160 - 1700C trong 2 giờ).
- Các phòng
cấy giống, nuôi sợi phải dùng các chất tẩy rửa như xà phòng, nước rửa chén,
cồn... để vệ sinh và dùng nước sạch để lau sạch.
- Đối với các
thiết bị không thể dùng nước để vệ sinh: máy đo pH, ẩm kế, tủ cấy, tủ lạnh, cân. cần
phải dùng khăn khô (có thấm cồn nếu cần) để lau sạch.
4. Vật tư, nguyên liệu, hóa
chất chuyên dùng để nhân giống nấm
4.1.
Vật tư
- Chai
thủy tinh (chai nước biển) hoặc chai nhựa: dùng để chứa môi trường nhân giống
nấm cấp II.
- Túi nilon
loại chịu nhiệt có kích thước 16 x 28cm, đã được gấp đáy vuông.
- Dây cao su.
- Bông không
thấm nước: để làm nút bông cho chai hoặc túi môi trường giống nấm các cấp.
 |
| Cổ nhựa |
- Cổ nhựa: để
tạo cổ cho các túi môi trường giống cấp III, cổ nhựa có đường kính 3cm, chiều
cao: 4cm, ngoài ra có thể làm bằng giấy carton
 |
| Nắp nhựa |
- Nắp nhựa:
có đường kính 5cm, chiều cao 5cm, nếu không có nắp nhựa có thể dùng
nilon thay thế khi đậy túi giá thể
4.2. Nguyên
liệu
- Khoai tây,
giá đậu xanh, bột ngô, cám gạo
- Thóc, que
sắn;
- Mùn cưa,
rơm rạ;
4.3. Hóa chất
 |
| Agar |
- Agar (bột
nấu đông sương): để tạo môi trường thạch nhân giống nấm cấp I, cần chú ý chọn
loại có chất lượng còn tốt, còn hạn sử dụng.
- Đường glucô
hoặc đường cát trắng: bổ sung môi trường nhân giống nấm cấp I.
- Bột nhẹ
(CaCO3), thạch cao (CaSO4): điều chỉnh pH, tăng độ xốp
cho môi trường nhân giống nấm cấp II, cấp III.
- Cồn 900:
để khử trùng tay và dụng cụ cấy, cho vào đèn cồn để đốt cháy tạo nhiệt khử
trùng que cấy và môi trường không khí trong khi cấy giống nấm.
0 Comments:
Post a Comment